Không gian mạng là mạng lưới kết nối của cơ sở hạ tầng công nghệ thông tin, bao gồm mạng viễn thông, mạng internet, mạng máy tính, hệ thống xử lý và điều khiển thông tin, cơ sở dữ liệu; là nơi con người thực hiện các hành vi xã hội không bị giới hạn bởi không gian và thời gian.

Tại Điều 8, khoản 1, 2, 3, 4 và 5 Điều 16 , khoản 1 Điều 17 , khoản 1 Điều 18 Luật An ninh mạng năm 2018 (có hiệu lực thi hành từ 1/1/2019) quy định các hành vi bị nghiêm cấm trong an ninh mạng như sau:

1.Sử dụng không gian mạng để thực hiện hành vi sau:

a) Hành vi sử dụng không gian mạng, công nghệ thông tin, phương tiện điện tử vi phạm pháp luật về an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội bao gồm:

- Đăng tải, phát tán thông tin trên không gian mạng có nội dung sau;

+ Thông tin trên không gian mạng có nội dung tuyên truyền chống Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam bao gồm tuyên truyền xuyên tạc, phỉ báng chính quyền nhân dân; chiến tranh tâm lý, kích động chiến tranh xâm lược, chia rẽ, gây thù hận giữa các dân tộc, tôn giáo và nhân dân các nước; xúc phạm dân tộc, quốc kỳ, quốc huy, quốc ca, vĩ nhân, lãnh tụ, danh nhân, anh hùng dân tộc.

+ Thông tin trên không gian mạng có nội dung kích động gây bạo loạn, phá rối an ninh, gây rối trật tự công cộng bao gồm: kêu gọi, vận động, xúi giục, đe dọa, gây chia rẽ, tiến hành hoạt động vũ trang hoặc dùng bạo lực nhằm chống chính quyền nhân dân; kêu gọi, vận động, xúi giục, đe dọa, lôi kéo tụ tập đông người gây rối, chống người thi hành công vụ, cản trở hoạt động của cơ quan, tổ chức gây mất ổn định về an ninh, trật tự.

+  Thông tin trên không gian mạng có nội dung làm nhục, vu khống bao gồm: xúc phạm nghiêm trọng danh dự, uy tín, nhân phẩm của người khác; thông tin bịa đặt, sai sự thật xâm phạm danh dự, uy tín, nhân phẩm hoặc gây thiệt hại đến quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân khác.

+ Thông tin trên không gian mạng có nội dung xâm phạm trật tự quản lý kinh tế bao gồm: thông tin bịa đặt, sai sự thật về sản phẩm, hàng hóa, tiền, trái phiếu, tín phiếu, công trái, séc và các loại giấy tờ có giá khác; thông tin bịa đặt, sai sự thật trong lĩnh vực tài chính, ngân hàng, thương mại điện tử, thanh toán điện tử, kinh doanh tiền tệ, huy động vốn, kinh doanh đa cấp, chứng khoán.

+ Thông tin trên không gian mạng có nội dung sai sự thật gây hoang mang trong nhân dân, gây thiệt hại cho các hoạt động kinh tế - xã hội, gây khó khăn cho hoạt động của cơ quan nhà nước hoặc người thi hành công vụ, xâm phạm quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân khác.

+ Hành vi gián điệp mạng; xâm phạm bí mật nhà nước, bí mật công tác, thông tin cá nhân trên không gian mạng bao gồm: chiếm đoạt, mua bán, thu giữ, cố ý làm lộ thông tin thuộc bí mật nhà nước, bí mật công tác; bí mật kinh doanh, bí mật cá nhân, bí mật gia đình và đời sống riêng tư gây ảnh hưởng đến danh dự, uy tín, nhân phẩm, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân; cố ý xóa, làm hư hỏng, thất lạc, thay đổi thông tin thuộc bí mật nhà nước, bí mật công tác; bí mật kinh doanh, bí mật cá nhân, bí mật gia đình và đời sống riêng tư được truyền đưa, lưu trữ trên không gian mạng; cố ý thay đổi, hủy bỏ hoặc làm vô hiệu hóa các biện pháp kỹ thuật được xây dựng, áp dụng để bảo vệ thông tin thuộc bí mật nhà nước, bí mật công tác, bí mật kinh doanh, bí mật cá nhân, bí mật gia đình và đời sống riêng tư; đưa lên không gian mạng những thông tin thuộc bí mật cá nhân, bí mật gia đình, đời sống riêng tư trái quy định của pháp luật; cố ý nghe, ghi âm trái phép các cuộc đàm thoại; hành vi khác cố ý xâm phạm bí mật nhà nước, bí mật công tác, bí mật kinh doanh, bí mật cá nhân, bí mật gia đình và đời sống riêng tư.

-  Chiếm đoạt tài sản; tổ chức đánh bạc, đánh bạc qua mạng internet; trộm cắp cước viễn thông quốc tế trên nền internet; vi phạm bản quyền và sở hữu trí tuệ trên không gian mạng;

-  Giả mạo trang thông tin điện tử của cơ quan, tổ chức, cá nhân; làm giả, lưu hành, trộm cắp, mua bán, thu thập, trao đổi trái phép thông tin thẻ tín dụng, tài khoản ngân hàng của người khác; phát hành, cung cấp, sử dụng các phương tiện thanh toán trái phép;

- Tuyên truyền, quảng cáo, mua bán hàng hóa, dịch vụ thuộc danh mục cấm theo quy định của pháp luật;

-  Hướng dẫn người khác thực hiện hành vi vi phạm pháp luật;

-  Hành vi khác sử dụng không gian mạng vi phạm pháp luật về an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội.

b) Tổ chức, hoạt động, cấu kết, xúi giục, mua chuộc, lừa gạt, lôi kéo, đào tạo, huấn luyện người chống Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam;

c) Xuyên tạc lịch sử, phủ nhận thành tựu cách mạng, phá hoại khối đại đoàn kết toàn dân tộc, xúc phạm tôn giáo, phân biệt đối xử về giới, phân biệt chủng tộc;

d) Thông tin sai sự thật gây hoang mang trong nhân dân, gây thiệt hại cho các hoạt động kinh tế - xã hội, gây khó khăn cho hoạt động của cơ quan nhà nước hoặc người thi hành công vụ, xâm phạm quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân khác;

đ) Hoạt động mại dâm, tệ nạn xã hội, mua bán người; đăng tải thông tin dâm ô, đồi trụy, tội ác; phá hoại thuần phong, mỹ tục của dân tộc, đạo đức xã hội, sức khỏe cộng đồng;

e) Xúi giục, lôi kéo, kích động người khác phạm tội.

2. Thực hiện tấn công mạng, khủng bố mạng, gián điệp mạng, tội phạm mạng; gây sự cố, tấn công, xâm nhập, chiếm quyền điều khiển, làm sai lệch, gián đoạn, ngưng trệ, tê liệt hoặc phá hoại hệ thống thông tin quan trọng về an ninh quốc gia.

3. Sản xuất, đưa vào sử dụng công cụ, phương tiện, phần mềm hoặc có hành vi cản trở, gây rối loạn hoạt động của mạng máy tính, mạng viễn thông; phát tán chương trình tin học gây hại cho hoạt động của mạng máy tính, mạng viễn thông, phương tiện điện tử; xâm nhập trái phép vào mạng máy tính, mạng viễn thông hoặc phương tiện điện tử của người khác.

4. Chống lại hoặc cản trở hoạt động của lực lượng bảo vệ an ninh mạng; tấn công, vô hiệu hóa trái pháp luật làm mất tác dụng biện pháp bảo vệ an ninh mạng.

5. Lợi dụng hoặc lạm dụng hoạt động bảo vệ an ninh mạng để xâm phạm chủ quyền, lợi ích, an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân hoặc để trục lợi.

6. Hành vi khác vi phạm quy định của Luật An ninh mạng

Tại Điều 9 Luật An ninh mạng năm 2018 quy định việc xử lý vi phạm pháp luật về an ninh mạng như sau:

Người nào có hành vi vi phạm quy định của Luật An ninh mạng  thì tùy theo tính chất, mức độ vi phạm mà bị xử lý kỷ luật, xử phạt vi phạm hành chính hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự; nếu gây thiệt hại thì phải bồi thường theo quy định của pháp luật.

 

II. Hướng dẫn ứng xử khi tham gia môi trường mạng

Theo Công văn số 2429/STTT-TTĐT ngày 5/10/2018 của Sở Thông tin và truyền thông Hà Nội hướng dẫn kỹ năng khai thác thông tin và ứng xử khi tham gia môi trường mạng đã hướng dẫn ứng xử khi tham gia môi trường mạng như sau:

1.  Nguyên tắc ứng xử khi tham gia môi trường mạng

Khi tham gia môi trường mạng người sử dụng cần lưu ý một số nguyên tắc sau:

Nên:

-       Lan tỏa những thông tin, hình ảnh tốt đẹp về các hoạt động xã hội, hoạt động tình nguyện vì cộng đồng, phê phán những cái xấu, biểu hiện lệch lạc, hướng tới thông điệp nhân văn,  xây dựng văn hóa người Hà Nội thanh lịch, văn minh.

-       Thể hiện sự tôn trọng cộng đồng trong giao tiếp, ứng xử trên môi trường mạng.

-       Sử dụng ngôn ngữ đảm bảo giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt, không sử dụ ngôn ngữ lai căng, tục tĩu, cá biệt và mang xu hướng bạo lực.

-       Chỉ đăng, phát thông tin rõ nguồn gốc, thông tin đã được kiểm chứng, thông tin thông vi phạm pháp luật.

-       Sử dụng chính danh khi tham gia môi trường mạng. Hành vi mạo danh cá nhân, tổ chức để lập các tài khoản, đăng phát, chia sẻ, truyền đưa thông tin sai sự thật nhằm bôi nhọ, hạ uy tín người khác và trục lợi là vi phạm pháp luật.

-       Người sử dụng thông tin trên môi trường mạng có trách nhiệm tìm hiểu, trau dồi, bổ sung kiến thức văn hóa, pháp luật, rèn luyện kỹ năng tực bảo vệ mình khi tham gia môi trường mạng.

-       Tự bảo vệ mật khẩu cá nhân tuyệt đối không chia sẻ cho người khác.

-       Quản lý, kiểm soát chặt chẽ danh sách bạn bè. Thận trọng, tìm hiểu kỹ thông tin trước khi kết bạn hoặc tham gia các hội, nhóm trên mạng xã hội. Hủy kết bạn với người khác, hủy tham gia nhóm khi cảm thấy thông tin của người, nhóm đó không phù hợp với lợi ích cộng đồng.

-       Chủ động nhận diện thông tin, khi phát hiện thông tin vi phạm trên môi trường mạng cần lưu lại chứng cứ, đồng thời thông báo với đơn vị cung cấp dịch vụ mạng và cơ quan chức năng để kịp thời giải quyết. Người phát hiện thông tin vi phạm có thể liên hệ trực tiếp cho đơn vị cung cấp dịch vụ qua số điện thoại đường dây nóng (hotline), hộp thư (email)… đăng tải trên trang tin, hoặc sử dụng các tính năng báo cáo (report) sẵn có trên trang tin để thông báo cho quản trị trang tin những nội dung không phù hợp để kịp thời xử lý.

-       Cán bộ, công chức, người lao động, học sinh, sinh viên trên địa bàn thành phố Hà Nội cần gương mẫu, chuẩn mực khi tham gia môi trường mạng. Sử dụng mạng xã hội để thông tin tuyên truyền các chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước,  mục tiêu phát triển kinh tế, xã hội của Thủ đô; giới thiệu, quảng bá hình ảnh, lịch sử, địa lý, sự phát triển kinh tế - xã hội của Thủ đô tới bạn bè trong nước và ngoài nước; tuyên truyền gương người tốt, việc tốt điển hình tiên tiến, xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh; tuyên truyền, vận động nhân dân chấp hành các quy định của pháp luật về hoạt động quản lý, cung cấp, sử dụng thông tin trên môi trường mạng; tham gia đấu tranh, phản bác các luận điệu sai trái, thông tin sai sự thật; không phát ngôn tùy tiện, bày tỏ quan điểm trái ngược với quan điểm chung của cơ quan, tổ chức mình nơi đang làm việc, tránh ảnh hưởng tới uy tín, hình ảnh của tổ chức, cơ quan; không đăng, phát thông tin thuộc danh mục bí mật nhà nước lên môi trường mạng.

Không nên:

-       Không lập nhóm, lập hội để nói xấu, công kích lẫn nhau.

-       Không đăng tải, chia sẻ thông tin có thể gây xúc phạm, làm mất uy tín, danh dự cá nhân của người khác hoặc làm ảnh hưởng quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân. Không khai thác trái phép dữ liệu cá nhân của người khác cho mục đích thương mại, hoặc các mục đích khác.

-       Không “vào hùa” theo đám đông chia sẻ (share), nhận xét, phê bình trước một thông tin, sự kiện khi chưa hiểu rõ về vụ việc đó, hoặc không có căn cứ để khẳng định sự kiện đó là có thật. Không cổ súy, tiếp tay cho các trào lưu lệch lạc, thiếu văn hóa, gây phản cảm, bị xã hội lên án như trào lưu “bóc phốt”, “tung clip nhạy cảm”, “đủ like là làm”…

-       Không đưa thông tin bịa đặt, gây ảnh hưởng đến trật tự an toàn xã hội, gây kích động bạo lực, phân biệt dân tộc, vùng miền, giới tính, tôn giáo, hình ảnh trái thuần phong mỹ tục Việt Nam thông tin vi phạm pháp luật.

-       Không sử dụng những ứng dụng không rõ nguồn gốc để tránh bị làm phiền bởi các tin rác hay bị lấy cắp thông tin tài khoản. Không mở tệp tin (file) đính kèm hay đường dẫn (link) được gửi từ người lạ bởi chúng có thể chứa nội dung xấu hoặc tán phát mã độc làm hỏng thiết bị và đánh cắp thông tin tài khoản. Tuyệt đối khống tán phát tệp tin từ các email có địa chỉ không tin cậy hoặc chia sẻ “bom” thư, thư “rác” tới người khác.

2. Trách nhiệm của cộng đồng trong xây dựng môi trường mạng hữu ích, lành mạnh

2.1  Trách nhiệm của người sử dụng, cung cấp thông tin trên mạng Internet

Có trách nhiệm khi đăng tải, bình luận, chia sẻ thông tin trên mạng. Đưa những thông tin có ích, không đăng tải những thông tin tiêu cực. Không bình luận, chia sẻ khi chưa có căn cứ khẳng định thông tin đó là chính xác, nhất là những thông tin có thể ảnh hưởng tới quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân.

Đấu tranh, phản bác những thông tin xấu, độc ảnh hưởng đến lợi ích dân tộc, đất nước, thành phố Hà Nội. Phê phán, góp ý với những hành vi ứng xử thiếu văn hóa, hướng tới xây dựng cộng đồng lành mạnh, hữu ích.

2.2. Trách nhiệm của tổ chức, doanh nghiệp cung cấp dịch vụ trên môi trường mạng

-       Tuân thủ quy định pháp luật về quản lý, cung cấp và sử dụng thông tin trên mạng internet; tăng cường quản lý thông tin người sử dụng dịch vụ, quản lý nội dung thông tin cung cấp trên mạng xã hội theo quy định tại Nghị định số 72/2013/NĐ-CP ngày 15/7/2013 của Chính phủ về quản lý, cung cấp, sử dụng dịch vụ Internet và thông tin trên mạng; Nghị định số 27/2018/NĐ-CP ngày 01/3/2018 của Chính phủ sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 72/2013/NĐ-CP ngày 15/7/2013 của Chính phủ về quản lý, cung cấp, sử dụng dịch vụ Internet và thông tin trên mạng và các quy định pháp luật khác có          liên quan.

-       Tăng cường các giải pháp về kỹ thuật, có biện pháp bảo mật thông tin riêng, thông tin cá nhân của người sử dụng, bố trí đội ngũ nhân sự quản lý thông tin bảo đảm giám sát chặt chẽ việc cung cấp, chia sẻ thông tin; phát hiện, kịp thời ngăn chặn, loại bỏ các thông tin có thể gây ảnh hưởng đến quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức và cá nhân, các hành vi vi phạm pháp luật khác trên môi trường mạng.

-       Thiết lập cơ chế liên lạc đơn giản, thuận tiện, sẵn sang để người sử dụng  phản ánh về các nguồn phát tán thông tin vi phạm pháp luật.

-       Nâng cao ý thức trách nhiệm cộng đồng, đạo đức trong việc cung cấp, quản lý và sử dụng thông tin trên môi trường mạng. Tăng cường trách nhiệm trong quản lý thông tin trên các diễn đàn do đơn vị mình cung cấp dịch vụ. Đảm bảo các diễn đàn hoạt động đúng mục đích, tuân thủ quy định của pháp luật.

-       Chủ động tăng cường công tác tuyên truyền trên mạng xác hội các chủ trương chính sách của Nhà nước và Thành phố, góp phần nâng cao ý thức trách nhiệm cộng đồng khi tham gia môi trường mạng.

-       Phối hợp chặt chẽ với các cơ quan quản lý nhà nước có thẩm quyền trong quá trình quản lý, cung cấp và sử dụng thông tin trên mạng internet, nâng cao năng lực quản lý, thiết lập và vận hành hệ thống thu thập, tổng hợp thông tin, kịp thời phát hiện các nguồn phát tán thông tin vi phạm pháp luật trên mạng để hỗ trợ cơ quan chức năng trong việc theo dõi, xử lý. Cung cấp thông tin cá nhân của người sử dụng có liên quan đến hoạt động khủng bố, tội phạm, vi phạm pháp luật khi có yêu cầu của cơ quan có thẩm quyền.

Xây dựng và nâng cấp chất lượng các diễn đàn hiện có. Làm tốt công tác định hướng dư luận trước những sự kiên, thông tin tiêu cực. Đấu tranh với những thông tin xấu, độc; chia sẻ, khuyến khích những luồn thông tin lành mạnh, tích cực./.